Merhaba, ben hyrax...

Önnot: Aşağıdaki yazı İstem Fer'in Naturalis Histeria blogunda yayınlanmıştı. Görünce kendisini FUYASA'ya dahil etmeden duramadık. Böylece İstem de FUYASA blogunun yazarlarından biri oldu ve ileride yeni FUYASA'larla karşınızda olacak.

Yaklaşık 4 kilogram ağırlığında karasal bir memeli düşünün. Yaşayan en yakın akrabaları filler ve sirenyanlar (deniz inekleri) olsun. Pofuduk ayak tabanlarıyla tahmin edemeyeceğiniz tırmanma yetenekleri, diğer bitkiyle beslenen hayvanlarınkine benzemeyen (ancak fildişini andıran ) ilginç kesici dişleri olsun.
















Ama ilginçlikleri bununla da bitmesin. İdrarını yaptığı ve dışkıladığı yer konusunda seçici olsun ve nesiller boyunca (bin yıllar boyu) defalarca aynı yere dışkılasın. Sonra da paleoiklimciler bu fosilleşmiş dışkılardan geçmiş iklimleri tahmin etsinler. Tanıştırayım..Hyrax, Procavia capensis


Ben de kendisiyle geçen yaz Kenya, Hell’s Gate Milli Parkı‘nda tanıştım (tanışma anımız yukarıda :) ). Bu miniğin dışkısı eşi bulunmaz paleoiklimsel ve çevresel ipuçları içeriyor. Bunun üç önemli nedeni var: Birincisi az önce de değindiğim gibi binyıllarca (bazı örnekler 30.000 yıl geriye gidebiliyor!) aynı yere dışkılamaları. İkincisi bu hayvanların kayalık yerlerde yaşamaları ve bu kayalık bölgelerde her zaman istenildiği gibi derin karot örnekleri alınamaması. Üçüncüsü ise benzer türlerin daha iri taneli dışkılarına göre daha fazla üre oranına sahip bu dışkının, stratigrafik olarak bir bütünlük yani süreklilik sağlaması.

İdrarlı dışkı kristalleşerek, bu kayalık ve kuru bölgelerde başka türlü elde edilemeyecek paleoiklimsel vekiller (proxy) oluşturuyor. İlk kez Güney Afrika’lı polen bilimci Louis Scott tarafından, içerdiği polenler açısından incelenen hyrax dışkısı artık moleküler seviyede araştırılıyor. Paleoiklimciler, fosilleşmiş dışkılardaki kararlı azot izotoplarından elde ettikleri verilerle geçmişteki bitki örtüsüne, nem miktarına ve iklimsel koşullara dair çıkarımlarda bulunabiliyorlar.










Soldaki resim: Kayalıklardan dışkı örneklemesi yapılırken.
Sağdaki resim: Dışkının in situ ve kesit görüntüleri.

İstem

Merhaba, ben yılan bıçağı...

(Önnot: Bu yazı blogumuzun yeni fütursuz yaban hayat sarılgan yazarı Melis Or Akman tarafından kaleme alınmış olup, FUYASA'nın ilk bitkisi olma şerefine naildir. Bitkilerle FUYASA devam edecek! - Biyolokum)

İngilizce bir isme karar kılamamış beni adlandıranlar. Dragon Arum, Snake Lily (yılan zambağı) ve hatta Black Dragon (siyah ejderha) diye de çağırılırım. Favorim siyah ejderha çünkü bu ismi çiçeğimin içine gizlenmiş bir ejderha olduğunu düşündükleri için koymuşlar. Siz insanlar pek bir yaratıcısınız, sizi gidi. Latince adım Drancunculus vulgaris. Aslında çok sıradan bir bitkiyim, ta ki bahar gelip şu kocaman çiceğimi açana kadar.

Benim çiçeğimi büyük sandıysanız daha bir şey görmediniz. Uzaktan akrabam ceset çiçeği inanılmaz bir büyüklüğe sahiptir. Ama kendisi cesetlerle anılmayı istemediğinden ona Amorphophallus titanium da diyebilirsiniz.

Çiçeklerimiz birbirine çok benzer aslında. İkimizin de koyu mor bir taç yaprağı ve içinde uzun mızrağımsı bir üreme organı var. Zor zanaat bu koca çiçeği büyütmek. Keşke onunla da bitse. Bu güzelim mor çiçekle kendimi süslesem püslesem de, uygun bir eş bulmak benim için de oldukça zor şey. Arada ayaklanıp diğer yılan bıçaklarının yanına yanaşasım geliyor. Malesef bitkisel yaşam buna müsade etmiyor. Yine de aklımı kullanıp polenlerimi diğer dişilere götürmenin bir yolunu bulup çaresine bakıyorum. Milyonlarca yıl boyunca ben de bir kaç numara öğrendim doğal seçilimden. Sıkılıyorum bütün gün otur otur, arada kafa çalıştırmak iyi oluyor. Aslında böcekler bunun için biçilmiş kaftan ama onlara da çekiciliğimden fazlası gerekiyor malesef. Bu işten bir kar etmeyince pek de yanaşmıyorlar polenlerimi taşımaya. Ah nerde o eski böcekler. Ne yapayım ben de zaaflarını kullanıp onları kandırmak zorunda kalıyorum. Çiçeğimin ucundaki spadiks diye adlandırdığınız kısımdan yavaş yavaş çürüyen et kokusu yayıyorum (aynı uzaktan kuzenim ceset çiçeği gibi-şimdi neden ceset çiçeği dendiğini anlamışsınızdır). İşte o zaman böcekler akın akın bana geliyor, polenlerimi alıp başka yılan bıçaklarına götürüyorlar sağ olsunlar. Böylece farklı bireylerden boy boy çocuklarım oluyor. Çocuklarımın genetik çeşitliliğini arttırıyorum ve türümün devamlılığını sağlıyorum. Bu konuda bir çok hayvandan bir farkım yok aslında, tek amacım üremek ve olabilecek en sağlıklı bireyleri dünyaya getirmek.

Çiçeğimin rengi o kadar etkileyici ki yaydığım bu berbat kokuya rağmen insanlar beni bahçelerine konuk ediyorlar. Aslında Balkanlar’da, Yunanistan ve Turkiye’de yetiştiğim halde, beni beğenip ta Amerika’ya, Avusturalya’ya kadar götürenler olmuş. Böylece yeni yerler görmüş oluyorum, fena olmuyor. Mayıs ayında Akdeniz civarlarında dolaşırsanız eğer çevrenize bir bakın, belki tanışma fırsatımız olur.

Merhaba, ben domuz burunlu su kaplumbağası...

Latince ismimle Carettochelys insculpta. Bugün burada Dünya Kaplumbağa Günü'nü kutlamak amacıyla bulunuyorum: 23 Mayıs! Diğer Testudine kardeşlerimi temsilen bugün niye bendeniz sizlerin karşısındayım? Çünkü bana söylendiğine göre burnum çok güzelmiş, gerçi telefonda Biyolokum hanımefendi ile konuşurken kendisi bunu bana ilettiğinde sesinde hafif bir alaycılık da sezmedim değil. Sebep ne olursa olsun, bilge bir hayvan oluşumdan dolayı, türümü siz FUYASAcılara tanıtmak için elime geçen bu fırsatı kaçırmak istemedim.

Bizler Avustralya ve Yeni Zelanda taraflarında yaşayan kaplumbağalarız. Hepimiz tatlısularda yaşamayı seviyoruz. Ve diğer tatlısu kaplumbağalarından en önemli farkımız, bizim sucul yaşama en iyi uyum sağlamış kaplumbağalar olmamız, tabi deniz kaplumbağalarından sonra. Bunu hava atmak için söylemiyorum, gerçekten, mesela ayaklarımız yüzgeç şeklini almıştır.

İncir en sevdiğimiz meyvedir. Ama kabukluları ve böcekleri de pek severiz. Ölüp de nehre sürüklenen kanguru ve ineklerin leşlerini de yediğimiz doğrudur. Birilerinin nehirleri temiz tutması gerek, biz de üzerimize düşeni yapıyoruz, inşallah maşallah.

Bence bize dair en ilginç şeylerden biri yavrularımızın yumurtadan çıkış şekli. Biz kurak mevsimlerde tatlısuyun kumlu kıyılarına yumurtalarımızı bırakırız. Yavrular yumurtanın içinde gelişimlerini tamamladıktan sonra, kabuğu kırık hemen çıkmak yerine, dışarıda uygun koşulların oluşmasını bekler, uykuya yatarlar. Peki uygun zamanı nasıl anlarlar? Efendim, ne zaman ki yağış artar, bu kum kıyılar suya gömülürse, veyahut daha da ilginci, havada ani bir basınç düşmesi olup da bir fırtınanın yaklaştığı anlaşılırsa, yumurtalar çatlamaya başlar. Yumurtaların çatlamasının yarattığı titreşimler diğer yumurtaların da çatlamaya başlaması için tetikleyici etkendir. Şimdi buradaki şahaneliği size şöyle anlatayım, bakın ne kadar akıllı olduğumuzu oradan görün. Eğer her yavru, gelişimi tamamlanır tamamlanmaz yumurtadan çıkıyor olsaydı, o zaman hepsi farklı zamanlarda yumurtadan çıkacak ve birbirlerine yardımcı olamayacaklardı. Oysaki bir dış etkeni yumurtadan çıkmak için tetikleyici etken olarak kullanmamız sayesinde bütün yavrular aynı zamanda yumurtadan çıkıyor, kumu kazıp yüzeye çıkmak için birbirlerine yardımcı oluyorlar, üstelik bu sayede, bereketli yağmurlar ne zaman başlarsa o zaman yumurtadan çıkmış oluyorlar.

Sevimli burnumuz bizi popüler bir ev hayvanı haline getirdiğinden, aile bireylerimiz hayvan kaçakçıları tarafından yakalanıp başka ülkelere götürülüyorlar. Buna çok üzülüyoruz, çünkü türümüz yok olma tehlikesi altında. Daha çok yakın bir zamanda, Aralık 2010'da, ailemizden 11bin bireyi toplayıp kaçırdılar. Neyse ki bu vicdansız insanlar yakalandılar ve bizimkiler de evlerine geri gönderildi.

Sanırım bu Dünya Kaplumbağa Günü'ne dönüp ''hayvanları yerinde sevin'' mesajını iletmenin tam yeri. Aldık mı mesajı? E hadi o zaman ben bakkaldan bi ekmek kapıp eve koşayım hanım bekliyo yemek masasını kurmuş (yeni bi kanguru düşmüş nehre diyolla).